साँचो विश्वासी -Nepali Christian- वचन | #Nepalichristiansermon | #Nepalichurch

साँचो विश्वासी -Nepali Christian- वचन

तीतस 1:15-16

 15शुद्धहरूलाई सबै थोक शुद्धै हुन्‍छन्, तर अशुद्ध र अविश्‍वासीहरूलाई चाहिँ केही कुरा पनि शुद्ध हुँदैन, तर तिनीहरूका मन र विवेकसमेत भ्रष्‍ट भएका हुन्‍छन्‌। 16तिनीहरू परमेश्‍वरलाई चिनेका छौं भनी भान त पार्छन्, तर तिनीहरूले आफ्‍ना कामद्वारा उहाँलाई इन्‍कार गर्दछन्‌। तिनीहरू घृणित र अनाज्ञाकारी हुन्‍छन्, र कुनै पनि असल कामको निम्‍ति योग्‍यका हुँदैनन्‌।

बाइबलमा औषधिको रहस्य - भाग ३ - बाइबलमा पञ्चतत्व - येशूले औषधि हरु प्रयोग गर्नु भएको - by Ps. Sukdev Giri || Nepali Christian Magazine

 बाइबलमा पञ्चतत्व

भजनसंग्रह २४ अध्यायको १ पदले भन्छः पृथ्वी र त्यसमा भएका जो-जति छन्, सबै परमप्रभुका हुन्, संसार र त्यसमा वास गर्नेहरु सबै उहाँकै हुन् । पद २ ले भन्छ : “किनभने उहाँल त्यसलाई समुद्रमाथि बसाल्नुभएको छ, र पानीहरूको गहिराइमा त्यसलाई स्थापित गर्नुभएको छ ।”

भजनसंग्रह १०४ को १० देखि १५ मा यस्तो लेखिएको छ । (यहाँ पञ्चतत्वको रहस्य लुकेको छ ।)

उहाँले पानीका मूलहरूलाई खोल्सामा खन्याउन लगाउनुहुन्छ त्यो पानी पहाडका बीचबाट बग्छ । तिनीहरूले सबै जीवजन्तुलाई पानी दिन्छन् । जङ्गली गधाहरूले पनि आफ्नो तिर्खा मार्दछन् । तिनीहरूकै छेउछाउमा आकासका चराहरूले आफ्नो गुँड बनाउँछन्, हाँगाहरूका बीचमा तिनीहरू गीत गाउँछन् । उहाँले आफ्नो उच्च स्थानबाट पहाडहरूमा पानी बर्साउनुहुन्छ, उहाँका कार्यहरूका फलबाट पृथ्वी तृप्त हुन्छ । उहाँले गाईबस्तुका निम्ति घाँस, अनि मानिसहरूका निम्ति रूखपात उमार्नुहुन्छ, र जमिनबाट आहार त्यसको अनुहार चहकिलो पार्नलाई तेल, र त्यसको हृदय बलियो ल्याउनुहुन्छ । मानिसको मन आनन्दित गराउनलाई दाखमद्य, र तुल्याउनलाई रोटी उहाँले दिनुहुन्छ । पञ्चतत्व भन्नाले संसारका ५ ओटा कुराहरूलाई बुझ्नुपर्छ ।

१. घाम वा आगो :

घाम वा आगोको कारणले मानिस वा प्राणीहरू जीवित रहन सक्छन् । शरीरमा ताप कम्ति वा बढि भएको खण्डमा यसले हाम्रो शरीर र पृथ्वीलाई बाधा दिन्छ । यसको तालमेल हाम्रो जीवनमा राम्रोसँग मिल्नुपर्छ । धेरै चिसो भए मानिसहरूमा निमोनिया, दम, चिसोको विभिन्न समस्याहरू आउन सक्छन् भने शरीरमा धेरै ताप भएको खण्डमा पनि मानिसहरू विरामी हुन सक्छन् । खानेकुराहरू गर्दा हाम्रो शरीरमा ताप (उर्जा) पैदा हुन्छ, नत्र हामी विरामी हुन्छौं वा मर्न सक्छौं ।

२. पानी :

पानी जीवनको निम्ति नभै नहुने कुरा हो । यसको कारणले जीवन रसीलो र फलवन्त हुनसक्छ तर यसको अभावमा जीवनको कल्पना पनि गर्न सकिदैन । पानीको सन्तुलित प्रयोगद्वारा हाम्रो जीवनमा आरोग्यता प्राप्त गर्नसक्छौं भने यसको बढी प्रयोगवा यो प्रदुषित भएको खण्डमा हामी रोग विमारको सिकार हुनुपर्छ । सहरी क्षेत्रमा पिउने पानी र ढल सँगसँगै बगेको कारणले पानी प्रदूषित भई यसले धेरै प्रकारकारोगहरू सृजना गरेको छ । हाम्रो शरीरमा ७०% भाग पानीले ओगटेको हुन्छ ।

३. हावा :

हावा जीवनको अर्को महत्वपूर्ण तत्व हो । यो बिना जीवनको कल्पना नै गर्न सकिदैन । स्वच्छ हावाको कारणले वातावरण राम्रो हुन्छ तर खराब हावाले वातावरण दूषित हुनाले हाम्रो स्वास्थ्यलाई पनि प्रतिकुल असर पार्छ । त्यसैले हामी स्वस्थ हुने हो भने हावा स्वच्छ हुनु आवश्यक छ । बोटविरुवाहरूले हावा ताजा रहनलाई र उत्पादन गर्नलाई सहायता गर्छ भने कलकारखानाहरू र मानिसहरूले फालेका फोहोरहरूले हावालाई पनि प्रदुषित पार्छ । यसैले “स्वच्छ हावा स्वच्छ जीवन, दुषित हावा अस्वस्थ जीवन

४. माटो :

माटोसँग हाम्रो नाता छ । हामी यहि जन्मछौं, हुर्कन्छौं र मछौं । यसैले हाम्रो जीवन स्वथ्य हुने हो भने माटो पनि स्वथ्य हुनु पर्छ । यदी यो विषालु भएको छ भने यसले हाम्रो जीवनलाई रोगको खाडलमा धकेल्छ । माटोमा उम्रेका चीजहरू शुद्ध हुने हो भने माटो शुद्ध हुनुपर्छ । आजकल विषादीहरूले गर्दा भूमि प्रदुषित भएको छ र यसले हाम्रो जीवनलाई पनि प्रभावित पारेको छ ।

५. अन्न:

अन्न हाम्रो जीवनको स्रोत हो । यो विना हामी जिउन र स्वस्थ रहन पटकै सक्दैनौं । विभिन्न प्रकारका खानेकुराहरूले हाम्रो जीवनलाई जीवन्त राख्छ । अन्नको प्रदूषित अवस्थाले हामी रोगी हुनसक्छौं । यसैले यी ५ ओटा पञ्चतत्वहरूलाई हामी औषधि भन्नसक्छौं । अबको केही खण्डहरूमा येशूले निको पार्नको निम्ति पन्च तत्वजन्य औषधिहरू प्रयोग गर्नुभएको बारेमा हेर्नेछौं ।

के चर्चमा धुप बाल्नु उचित होला? Burning Incense in the church || An Article on Nepal Christianity

 के चर्चमा धुप बाल्नु उचित होला?

 नेपाली परमपरागत धर्मकर्ममा धुप अगरवत्ति आदिको धेरै प्रयोग हुन्छ । धुप नबालि इश्वर प्रसन्न नहुनुभए जस्तै यस्को अत्याधिक प्रयोग हुन्छ। त्यसो त बाइबलको पुरानो करारमा पनि धुपहरुको प्रयोग भएको पाउँछौं। कति अवस्थामा धुप बाल्नको निर्देशन परमेश्वर बाटै भएको देख्छौं। के वर्तमान ख्रीष्टका विश्वासीहरूले चर्चमा धुप वाल्नु उचित होला? यस प्रश्नको उत्तर बाइबलका पदहरू तथा नेपाली मण्डलीको परमपरा दुवैलाई ध्यानमा राखेर निकाल्नु उचित हुन्छ।

यहुदी परमपरामा धुपबाल्ने लामो समय देखिको अभ्यास छ। एक प्रकारले इसाई धर्म पनि येहुदी विश्वास र धर्ममा ( पुरानो करार) जग राखेर विकास भएको भन्ने कुरामा हामी दुई मत हुन सक्दैनौं। पुरानो करारको पालनाको आधारमा नभएपनि पुरानो करारमा दिएको अगमवाणी र परमेश्वरको योजनामा आधारीत भएको येशू ख्रीष्ट माथिको हाम्रो विश्वासमा हामीले अनन्त जीवन पाएका हौं। त्यसैले यहुदी परमपरालाई हामीले हुवहु पालना गर्नु नपरे पनि पूर्ण रुपमा इन्कार गर्न सक्दैनौं।

1. पुरानो करारमा धुप बाल्नु र मुर्ति पुजा

 नेपाली समाजमा मुर्तिहरुको अघि धुप बालिने भएकोले हामी विश्वासी जसले मु्र्ति पुजाबाट अलग रहन चाहान्छौं हामीलाई यसको प्रयोग बारे संका उत्पन्न हुनु जायज हो। नेपाली परमपराअनुसार प्रयोग भएको धुपलाई मुर्ति पुजाबाट अलग गरेर बुझ्न कठिन हुन्छ । तर पुरानो करारमा उल्लेखित परमेश्वर जसलाई हामी इसाई विश्वासीले त्रिएक परमेश्वरको पिता भनेर जान्दछौं उहाँले नै धुप बाल्नको लागि आज्ञा दिनुभयो। यसरी दिइएको धुप उहाँलाई मन पर्ने कुरा पनि उल्लेख छ र परमेश्वरले आफुले चाहनु भएको धुप मानिसले आफ्नो व्यक्तिगत रूपमा प्रयोग नगर्नु पनि भन्नु भएको छ । धुपलाई परमेश्वरको हो विशेष रुपमा अलग गर्ने निर्देशन दिनु भएको छ ।

प्रस्‍थान 30:34‭-‬38 ‬

फेरि परमप्रभुले मोशालाई भन्‍नुभयो, “सुगन्‍धित मसला— खोटो, सेखलेट र हिङजस्‍तै चोप— शुद्ध सेतो-धूपसमेत तौलमा बराबर लिएर त्‍यसको सुगन्‍धित, मिश्रित धूप अत्तर बनाउनेले जस्‍तै गरी बनाउनू। त्‍यो नून मिसिएको शुद्ध र पवित्र होस्‌। त्‍यसबाट केही कुटेर मसिनो पार्नू, र अलिकताचाहिँ भेट हुने पालमा तँसित भेट गर्ने स्‍थानमा गवाही-पाटीको सामुन्‍ने राख्‍नू। त्‍यो तिमीहरूका निम्‍ति अति पवित्र होस्‌। त्‍यसको मिसावटअनुसार त्‍यो धूप तिमीहरूले आफ्‍नै निम्‍ति नबनाउनू। त्‍यो तेरो नजरमा परमप्रभुको निम्‍ति पवित्र होस्‌। कसैले बास्‍ना मन पराएर त्‍यो जस्‍तै केही धूप बनायो भने त्‍यो आफ्‍ना मानिसहरूबाट बहिष्‍कृत होस्‌।”  

यस आधारमा पुरानो करारको समयमा हामीले परमेश्वरको लागि धुप बाल्नु मुर्ति पुजा नभएको मा हामी ढुक्क हुन सक्छौं । पछि गएर परमेश्वरको मन्दिरमा दैनिक रुपमा धुप बाल्ने चलन यहुदी परमपरामा स्थापित भयो ।

आत्मिकी रूपमा धुप बाल्नुलाई प्रार्थानाको चित्रणको रूपमा पनि लिइएको पाइन्छ । दाउदले भजन संग्रहको 141: 2 मा यसरी लेखेका छन "मेरो प्रार्थना तपाईंको सामुन्‍ने सुगन्‍धित धूपजस्‍तै होस्‌, र मैले आफ्‍ना हात उचाल्‍दा, त्‍यो बेलुकीको बलिजस्‍तै ठहरिओस्‌। " भजनसंग्रह 141:2 दाउदको भनाइमा धुप नै प्रार्थना पक्कै होइन । दाउदको भनाइमा जसरी परमेश्वरलाई मन्दिरमा बेदिको अघि बालिएको धुप मन पर्छ त्यसरी नै मेरो प्रार्थना तपाइमा स्विकार योग्यको भएको होस् भन्ने आसय हो। त्यसैले बाइबलको धुप परमेश्वरलाई मन परेपनि यो नेपालका मन्दिर हरुको सामु राखिएको जस्तो हाम्रो आराधना नै भने होइन। बाइबलमा धुपकोउल्लेख भएको विषयबाट धुप विशेष होइन तर परमेश्वर विशेष हुनुहुन्छ भनेर चिनाउँछ।

2. के इसाई विश्वासीले धुप बाल्नु हुन्छ?

पुरानो करारमा परमेश्वरलाई औधि मन परेको वस्तु अचानक आएर आज परमेश्वरले घृणा गर्नुहुन्छ भन्ने आधार छैन तर हामीले यो जानि राख्नु पर्दछ कि जसरी परमेश्वरले पुरानो करारमा धुप बालेर गरीने भक्ति मानिसबाट चाहनु भयो आज परमेश्वरले त्यस्तै भक्ति हामीबाट माग गर्नु भएको छैन। तर त्यसको विपरित हामीले यस्तो भौतिक माध्यमको विपरित आत्मा र सत्यतामा गरेको परमेश्वरले चाहनु हुन्छ । जस्तो येशूले सिकाउनु भएको छ, "परमेश्‍वर आत्‍मा हुनुहुन्‍छ, र उहाँका आराधकहरूले आत्‍मा र सत्‍यतामा आराधना गर्नुपर्छ” (यूहन्‍ना 4:24)। धुप बाल्दैमा हाम्रो प्रार्थना आत्मा र सत्यतामा नहुने भने होइन तर प्रभु येशूको अनुग्रहमा पुरानो करारका व्यवस्था पुरा भइसकेको यर्थाथ हामीले जान्नु पर्दछ हिब्रू 9:11-14 )।

पुरानो करारको व्यवस्था पुरा भएकोले धुपबाल्ने सहित वलिदान चढाउने आदि कुराहरु अनावश्यक भैसकेका छन् । तर पनि केहि पुरानो करारको व्यवस्थालाई हामीले आज पनि मण्डलीमा आफ्नो आत्मिक अनुशासनको रूपमा पालना गर्ने गरेका छौं। जस्तो विश्रामको दिनको पालना नया करारमा छुट्टै आज्ञा नभए पनि हामी विना संकोच गर्दछौं । त्यस्तै दशांश भेटिको कुरा पनि नया करारमा उल्लेख नभए पनि हामी परमेश्वर प्रति धन्यवादि भएको आधारमा प्रभु प्रतिको सर्मपण प्रेम दर्शाउन चढाउने गर्दछौं। त्यसैले धुप बाल्नै नहुने भनेर हामीले उर्दि लगाउन नहुने भएपनि कसैले आफ्नो आत्मिक उपासनाको अभ्यासमा धुप बाल्छ भनें विरोध गर्नु जरूरी छैन । तर हामीले यो जान्नु पर्छ कि परमेश्वरले हामीले धुप बालेर र नबलेर आराधना गरेको भन्दा पनि हृदयलाई हेरेर स्विकार गर्नु हुन्छ ।

हामीले धुप बाल्छौं या बाल्दैनौं भन्दा पनि किन बाल्छौं भन्ने कुरामा परमेश्वरले सरोकार राख्नुहुन्छ । जसरी हामीले हप्तामा एक दिन काम नगर्नु नै ठूलो कुरो होइन तर परमेश्वरको नाम पवित्र राख्नलाई विश्राम गर्दछौं भने परमेश्वर खुशी हुनुहुन्छ र हामीलाई स्विकार गर्नुहुन्छ। त्यस्तै धुप परमपराको लागि नभई परमेश्वरलाई हृदय देखि मन पर्ने आराधना दिन र प्रार्थना गर्ने चाहना राखेर गरिन्छ भने प्रभु खुशीनै हुनुहोला ।

मानिसको हरेक बाटो आफूलाई ठीकै लाग्‍ला, तर हृदय जाँच्‍नुहुने परमप्रभु नै हुनुहुन्‍छ। जे ठीक र न्‍यायसङ्गत छ त्‍यही गर्नु परमप्रभुलाई बलिदान चढ़ाउनुभन्‍दा बढ़ी ग्रहणयोग्‍य हुन्‍छ। हितोपदेश 21:2‭-‬3  

कसैको पनि हृदय जाच्ने काम हाम्रो नभई परमेश्वरको हो र धुप बालेर या नबालि कनै जसरी भएपनि हृदय जोच्नुहुने परमेश्वरलाई स्विकार योग्य हुने आराधना चढाउन पछि नहटौं।

नेपालमा परिस्थिती फरक छ कि?

विदेश का विभिन्न मण्डलीहरूमा जस्तै अर्थोडक्सहरुले धुपबाल्ने परमपरा अपनाएका छन् र उनिहरुले यसरी धुपबलेको विषयलाई मण्डलीले मुर्ति पुजाको संज्ञा दिएको पाइदैन। किनभने यसलाई पुरानोकरारको आत्मिककी परमपराको निरन्तरताको रूपमा बुझेका हुन्छन्। तर नेपाल भने फरक परिस्थिती छ जहाँ इसाई विश्वासमा आउनु भनेको पुरानो रितिरिवाजबाट अलग हुनुको रुपमा बुझ्दछन्। परमपरागत रितिरिवाजबाट अलग हुनु नै विश्वासी हुनु भनेको नहुने भएता पनि मण्डलीमा धुप बालेको देखेर विश्वसी पुरानो करारको आत्मिकी अभ्यास नभई नेपाली मन्दिरहरूमा गरिएको परम्पराको रुपमा बुझ्न सक्छन। हाम्रो आत्मामा परमेश्वर सँग स्वच्छ भएरै यस्तो प्रयासहरु गरिएको भएता पनि विश्वास, र परमपराको अभ्यासमा नयाँ र कम्जोर भएका हरुको सामु गलत गवाही दिन सक्छ। त्यसैले कुनै पनि आत्मिकी अभ्यास राम्रो उद्देश्य अनुसार सुरु भएपनि त्यसलाई बुझाउन सकिएन भने नकरात्मक प्रभाव पार्दछ । यसबारेमा बाइबलले यसरी लेख्दछ,

विश्‍वासमा कमजोर हुने मानिसलाई ग्रहण गर, तर उसको मतसम्‍बन्‍धी कुरामा वाद-विवाद गर्नलाई होइन। कसैले सबै थोक खान हुन्‍छ भनी विश्‍वास गर्छ, तर विश्‍वासमा कमजोर हुनेले चाहिँ सागसब्‍जी मात्र खान्‍छ। खानेले नखाने मानिसलाई तुच्‍छ नठानोस्, र नखानेले खानेलाई दोष नलगाओस्‌। किनभने परमेश्‍वरले त्‍यसलाई ग्रहण गर्नुभएको छ। अर्काको चाकरलाई इन्‍साफ गर्ने तिमी को हौ? त्‍यो त आफ्‍नै मालिकको सामु खड़ा हुन्‍छ वा पतित हुन्‍छ। त्‍यो खड़ा गराइनेछ, किनभने, त्‍यसका मालिकले त्‍यसलाई खड़ा गराउन सक्‍छ। कुनै मानिसले एउटा दिनलाई अर्को दिनभन्‍दा बढ़ी महत्त्वको मान्‍छ, अर्को मानिसले सबै दिनलाई समान ठान्‍छ। हरेक मानिस आफ्‍नै मनमा पूर्ण रूपले निश्‍चित हुनुपर्छ। जुन व्‍यक्तिले कुनै दिनलाई विशेष रूपले पालन गर्छ, त्‍यसले प्रभुको आदरको निम्‍ति पालन गर्छ। जुन व्‍यक्तिले खान्‍छ, त्‍यसले प्रभुको निम्‍ति खान्‍छ, किनकि त्‍यसले परमेश्‍वरलाई धन्‍यवाद दिन्‍छ। जुन व्‍यक्तिले खाँदैन, त्‍यसले परमेश्‍वरको आदरको निम्‍ति खाँदैन र परमेश्‍वरलाई धन्‍यवाद दिन्‍छ।

रोमी 14:1‭-‬6  

यस पदमा धुपकै कुरा नगरे पनि विभिन आत्मिक अभ्यासको विषयलाई उठाएको कुरा हामीले स्विकार गर्न सकिन्छ । यस खण्ड अनुसार हामी सबैको मालिक परमेश्वर हुनुहुन्छ र हामी सबैले अपनाएका अभ्यास र परमपरालाई परमश्वरले न्याय गर्नु हुन्छ। मण्डलीमा धुप बाल्नु नबाल्नु पनि आफ्नो आफ्नो स्वतन्त्रता र आत्मिक अभ्यास भए पनि अरुको आत्मिक परिपक्कतालाई ध्यान मा राखेर अभ्यास गर्नु सबै भन्दा उत्कृष्ठ अभ्यास हुन आउँछ। 

“सबै कुरा न्‍यायसङ्गत छन्,” तर सबै कुरा फाइदाका छैनन्‌। “सबै कुरा न्‍यायसङ्गत छन्,” तर सबै कुराले सुधार गर्दैनन्‌। कसैले पनि आफ्‍नो भलाइ नखोजोस्, तर आफ्‍नो छिमेकीको भलाइ खोजोस्‌। १ कोरिन्थी 10:23‭-‬24

चन्द्रलिला- नेपालमा सुसमाचारको बिउ छर्ने अग्रज - Chandraleela - An Apostle of Nepal || Nepal Church History in Nepali

 चन्द्रलिला- नेपालमा सुसमाचारको बिउ छर्ने अग्रज

Chandraleela pic. taken from: Nepal and Gospel of God,

नेपालमा सन् 1952 पछि सुसमाचार को ढोका खुलेर नेपाली हरु विच धेरै नेपाली तथा गैर नेपाली प्रभुको जनले वचन छर्नु अघि नै एक नेपाली चेलीले सुसमाचारको विउ रोपेकी थिइन । ति चेलीको नाम हो चन्द्रलिला। चन्दलिलाले एक हिन्दु को छोरी भएर चारधाम तिर्थ गर्ने क्रममा साचो प्रभुलाई प्राप्त गरिन र सुसमाचार सुनाउन नेपालमा आएकि थिइन । उनको सुसमाचार यात्रा नेपालमा सुसमाचारको ढोका बन्द भएकै अवस्थामा सन्1850-60 तिर भएको थियो ।

चन्द्र लिलाको जन्म काठमाण्डौको राज पुजाहारीको घरमा भएको थियो । राज परिवारको नजिक भएको कारण उनको परिवार आर्थिक रुपमा सम्पन्न थियो । तर तत्कालिन सबै महिलाको जीवन जस्तै सात वर्षकै उमेरमा उनको विवाह भयो । तर उनको जीवनमा विवाहको फुल फुल्नु अगावै उनको पतिको मृत्यु भयो जति वेला चन्दलिलाको उमेर ११ वर्ष मात्र थियो। विवाह मा रगिंएको चन्द्रलिलाको जीवन उनले थाहै नपाई उझाड भयो र जीवन भरको लागी उनी विधवाको जीवन जीउनु पर्ने भयो। यो सवै उनको अघिल्लो जन्मको कर्मको फल हो भनेर स्विकार गर्नु पर्ने भयो । उनले अब मुक्ति को बाटो खोज्नु पर्ने भयो। दुःखको कुरा १ वर्ष पछि उनको आमाको मृत्यु भयो । बावु छोरी दुवै जना यि घटनाहरुको कारण नजिकिए । उनको बावुले उनलाई संस्कृत सिकाउन थाले । यसरी पढने लेख्ने मौका त्यस वेलाका कुनैपनि महिलालाई प्राप्त हुदैन थियो। उनले धेरै ग्रन्थहरू अध्ययन गरिन तर उनमा आत्मिकी भोक झनै बढ्दै गयो।

बावुको साथमा चन्द्रलिलाले चार धाम तिर्थ जान लागिन । तिर्थयात्रा कै क्रममा उनको पिताको पनि देहान्त भयो। उनी घरमा फर्किइन तर लगत्तै उनले संस्कृत अध्ययन गर्न लागिन । उनि कलकत्ता नजीक मिदनापूरमा भएका राजखलकको पुजाहारी भएर सात वर्ष काम गरिन । पछि उनले सन्यासी भएर संसारलाई त्यागेर धर्म कमाउन लागिन तर धेरै प्रयत्न पछि पनि खोजेको शान्ति नमिलेको कारण उनले योगी जीवनलाई वन्द गरिन ।

एकदिन उनले आफु बसेको घरकी एक छात्राले बाइबल पढिरहेको देखीन् र उनले पनि बाइबल अध्ययन गर्न लागिन । उनलाई बाइबलबाट परमेश्वरको बारेमा नयाँ ज्ञान प्राप्त भयो। परमेश्वरले आफुलाई गनुभएको प्रेमलाई वुझिन् र आफ्नो हृदय खोलेर परमेश्वर लाई र मुक्तिलाई ग्रहण गरिन् । उनले प्रभुलाई पाए पछि आफ्नो घरमा आइन र घर छिमेकमा परमेशवरको सुसमाचार सुनाउन लागिन । त्यसै वेला उनको भाई विरामी परेर मर्न लागेका थिए। मर्नु भन्दा अघि उनको भाइले बप्तिस्मा लिने इच्छा गरे र उनी आफैले भाइलाई वप्तिस्मा दिइन । भाइको मृत्युभए पछि उनको दाहसंस्कार इसाई विधि द्वारा गरेर उनी फेरी यात्रा मा निस्किइन् ।

यो थियो चन्द्र लिलाको आत्मिक यात्रा । उनी धार्मिकताकी भोको थिइन परमेश्वरले उनलाई भेटाउनु भयो र जीवनको पानिले तृप्त बनाउनु भयो ।

नोट: माथिको लेख तलका निम्न श्रोतहरू प्रयोग गरेर तयार गरिएको हो।
1. Jonathan Lindell, Nepal and the Gospel of God, (Kathmandu: The United Mission to Nepal and Pilgrims book house, 1997), 87-89.
2. Rajendra K. Rongong, Early Churches in Nepal: An Indigenous Christian Movement till 1990, (Kathmandu: Ekta Books, 2012), 29-30.

बाइबलमा औषधिको रहस्य - भाग २ ( बाइबल भित्र औषधि, एम्बुलेन्स, अस्पताल र स्वास्थ्य कर्मिहरू ) - Book by Ps Sukdev Giri

बाइबलमा औषधि विज्ञानका कुराहरू

लूका १०:२५-३४ (Medical Science in the Bible)

येशू प्रभुले भन्नुभएको प्रख्यात असल सामरीको दृष्टान्तमा हामी औषधि विज्ञानका विभिन्न कुराहरूलाई देख्न सक्छौँ। हामी सबैलाई थाहा छ, यस घटनामा यात्री यात्रा गर्दै थियो त्यो मानिसलाई डाकुहरूले लुटे, पिटे र बाटोमा नै घाइते अवस्था छोडेर गए । ठूला भनिएका मानिसहरुले उसलाई देखेर पनि नदेखेझैँ गरि तर्केर गए तर एक जना दयालु मानिसले त्यो घाईतेलाई मद्दत गयो ।

यो दयालु मानिस समाजको नजरमा तल्लो वर्गको वा आदरहीन सामरी मानिस थियो, तर ऊ मनमा ज्यादै धनी र उच्च थियो । हाम्रो सन्दर्भको कारणले हामी केहि पदलाई नियालेर हेर्नेछौं । ३३ पद, त्यो घाइते मानिसलाई देखेर उसको हृदय दयाले भरियो र ३४ पद अनुसार उसले त्यसकहाँ गएर तेल र दाखमद्य लगाएर त्यसका घाउहरूमा पट्टी बाँधिदियो र आफ्नै गधामाथि चढाएर त्यसलाई एउटा पौवामा ल्याई त्यसको हेरचाह गर्यो । ३५ पदले भन्छ, भोलिपल्ट उसले चाँदीका दुई सिक्का पौवाका मालिकलाई दिएर भन्यो, यिनको हेरचाह गर र अरु बढी खर्च लागे म फर्केर आउँदा तिमीलाई तिरिदिनेछु । यो घटनामा हामीले सबै मानिसहरूलाई प्रेमपूर्वक व्यबहार गर्नुपर्छ भनि बताइएको भए तापनि यसै खण्डमा जगत्का गुरु हाम्रा प्रभु येशूको मुखार विन्दुबाट औषधि, स्वास्थ्यकेन्द्र, प्राथमिक उपचार, डाक्टर र एम्बुलेन्सको आवश्यकताको बारेमा पनि उहाँले हामीलाई रहस्यमय कुराहरू बताउनुभएको छ । यहाँ औषधिको रूपमा तेल र दाखरसलाई लिन सकिन्छ । तेलको मालिसले उसलाई आराम दिनसक्ने र दाखरसले उसलाई घाउ छिटो निको हुन र पिडा सहन सक्ने क्षमता दिलायो । दाखरसले गहिरो घाउलाई छिटै निको पार्ने घाउ लाग्दा रगत बग्न रोक्ने तथा कुष्ठरोग लगाएत चर्मरोग लागेकाहरू पनि छिट्टै निको हुन सहायता गर्ने कुरा प्राचिन औषधि तथा आयुर्वेदिक औषधि विज्ञहरु बताउँछन् । तेल र दाखरसलाई आधुनिक औषधि विज्ञानको भाषामा हामीले साधारण तथा कडा औषधि भनेर बुझ्नसक्छौं । डाक्टरहरूले मानिसहरू बिरामी हुँदा औषधि साथसाथै भिटामीनहरू पनि दिन्छन् । यी दुवै कुराहरूले विरामीलाई निको हुन र बल प्राप्त गर्न मद्दत गर्छ । आधुनिक मलम, विभिन्न किसिमका तैलिय औषधिहरू नै यो तेलको विकसित रुप हो । दाखरसको विकल्पको रुपमा भिटामिनहरू तथा कडा औषधिहरू प्रयोग गरिन्छन् ।

अब अर्को शब्दलाई हेरौँ, त्यसले उसको घाउमा पट्टि बाँधिदियो... यसले मानिसहरू दुर्घटनामा पर्दा, प्राथमिक तथा आधार भुत उपचारको आवश्यकताको बारेमा पनि हामीलाई बताउँछ । यो खण्डले नर्सहरू र अरू स्वास्थ्यकर्मीहरूको बारेमा पनि हामीलाई जानकारी दिन्छ । जसले उपचारहरू बारे धेरै कुराहरू जानेका हुन्छन् ।

 बाइबलमा एम्बुलेन्सपनि छ है....

यस घटनामा असल सामरीले घाईते मानिसलाई आफ्नो गधामा राखेर पौवासम्म लगेको हामीले देख्यौ । जब मानिस घाईते वा अचेत हुन्छ, ऊ आफ्नो शक्तिमा हिँड्डुल गर्न सक्दैन । यस्तो अवस्थामा बिरामीलाई तुरुन्तै स्वास्थ्य केन्द्रमा पुऱ्याउनुपर्ने हुन्छ । यो क्रममा ठाउँअनुसार विभिन्न किसिमका साधनहरू प्रयोग गरेर विरामीलाई ओसारपसार गरिन्छ । त्यस्ता साधनहरूलाई नै हामी एम्बुलेन्स भन्छौं । हाम्रो देश नेपालको दूर्गम ठाउँहरूमा बाक्लो तनियाँ, डोको, काठ वा बाँसहरू, चौरी गधा वा मानिसको काँध पनि एम्बुलेन्सको रुपमा प्रयोग गरिन्छ । प्राचीन समयमा घोडा, रथ र गधाहरू एम्बुलेन्सको रुपमा प्रयोग हुन्थे । आज पनि कतिपय ठाउँमा भईराखेको छ । आधुनिक जमानामा दुई वा चार पाङ्ग्रे सवारी मात्र होइन, आर्थीक अवस्था बलियो भएका मानिसहरूले हेलिकप्टर र प्लेनलाई पनि एम्बुलेन्सको रुपमा प्रयोग गर्छन् । समय र काल अनुसार एम्बुलेन्सहरू फरक फरक हुन सक्छन् । यसैले येशूले भन्नुभएको त्यो दृष्टान्तमा गधा भनेको त्यो समयको निम्ति एम्बुलेन्स नै हो भनी हामी भन्नसक्छौं । यसैले परेको खण्डमा हामीले आज पनि यसलाई प्रयोग गर्न सक्छौं । कसैलाई बढी प्रार्थना गर्न मन लाग्छ भने पनि एम्बुलेन्समा यात्रा गर्दा गर्दै प्रार्थना गर्न सकिन्छ ।

              

बाइबलमा स्वास्थ्य केन्द्र वा अस्पताल...

असल सामरीले त्यस घाईतेलाई लगेर पौवामा राखी त्यसको उपचार गर्यो । त्यो पौवालाई हामीले अस्पताल वा स्वास्थ्य केन्द्र भनेर बुझ्न सक्छौं । पौवामा त्यो बिरामी व्यक्ति रहँदा उसको राम्रो उपचार भएको हामी देख्छौँ । त्यहाँ औषधिरूपी तेल र दाखरसको साथसाथै नियमित रूपमा घाउहरूको सफाई (Dressing) हुन्छ । जुन कुरा सबैले घरैमा सजिलै पाउन सक्दैनन् । यसैले अस्पताल वा स्वास्थ्य केन्द्रको आवश्यकतालाई येशूले आफ्नो प्रख्यात कथामा समावेश गर्नुभएको छ ।

बाइबलमा स्वास्थ्यकर्मीको चर्चा...

असल सामरीले घाईते बिरामीलाई राखेको पौवामा बिरामीलाई रेखदेख गर्ने व्यक्तिलाई पैसा तिरेको देखिन्छ । त्यो रेखदेख गर्ने व्यक्तिलाई हामीले आधुनिक भाषामा स्वास्थ्यकर्मी भनेर चिन्दछौँ । यसमा नर्स, कम्पाउन्डर वा डाक्टर पनि पर्दछन् । यसैले बाइबलले यिनीहरूको विरोध नगरेको तर उनीहरूलाई स्वीकार गरेको कारणले, हामीहरूले पनि यस्ता मानिसहरूको सहायता लिन सक्छौं । यसो गर्दा हामी अआत्मिक हुँदैनौँ, न त हामीमा परमेश्वर प्रति कम विश्वास छ भन्ने कुरा नै यसले बताउँछ । यसैले प्रियहरू, हामी विश्वासीहरूले आवश्यक परेको खण्डमा विश्वासको प्रार्थनाको साथसाथै परमेश्वरले दिनुभएको दिमागलाई प्रयोग गरेर औषधि, बैद्य, स्वास्थ्यकर्मी वा एम्बुलेन्सको सेवा लिनसक्छौं । यो बाइबल सम्मत कुरा हो, यी कुराहरूको विरोध गर्नु भनेको अतिबादी असन्तुलित अनि बाइबल विरोधि विचार हो । यस्तो विचारले हामीलाई घाटा हुन्छ । तर सत्यले हामीलाई स्वतन्त्र पार्छ । यसर्थ बिना डर, त्रास, लाज हामीले यी कुराहरू प्रयोग गर्न सक्छौं ।

बाइबलमा औषधिको रहस्य - भाग १ (येशू र औषधि ) - Book by Ps Sukdev Giri

यो लेख यस पुस्तको लेखक पा. शुकदेव गिरी ज्यू ले bishwasi.com लाई उपलब्ध गराउनु भएको हो। क्रमश बाँकि खण्डहरू पनि यस पेजमा प्रकाशित हुँदै जानेछन् । हामी यस उत्कृष्ठ सामाग्रीको लागि पा. शुकदेव गिरी प्रति धेरै धन्यवादी छौं।

यहाँ लेखिएको धारणा तथा व्याख्या वारे अझ बढि जानकारी लिन वा छलफल गर्न लेखक संग सम्पर्क राख्न सक्नु हुन्छ।

लेखकको फेसबुक पेज : https://www.facebook.com/sukdev.giri.3

बाइबलमा औषधिको रहस्य - भाग १ (येशू र औषधि ) - Book by Ps Sukdev Giri

 येशूले औषधिको बारेमा बताउनुभएको

काठमाडौँमा एक जना मानिस जन्डिसले अत्यन्तै विरामी भएर अन्तिम अवस्थामा अस्पतालमा पुग्यो । डाक्टरले उसलाई किन अन्तिम अवस्थामा आएको भनेर सोधपुछ गर्दा बिरामीको जवाफ थियो – “म येशूको विश्वासी हुँ, हाम्रो चर्चमा औषधि प्रयोग गर्नुभन्दा बढी प्रार्थनामा चङ्गाई छ भन्ने कुरा सिकाईन्छ ।” उसको कुरा सुनेर डाक्टर छक्क परे अनि रिसाए पनि । केही समयपछि त्यो विरामीको मृत्यु भयो । डाक्टरको प्रश्न थियो – यो कस्तो किसिमको धर्म हो ? जसले औषधिको बिरोध गर्छ......। के इसाई हुँदैमा औषधि प्रयोग गर्न हुँदैन र ?

पश्चिम नेपालको कुनै एक गाउँमा ४० दिनको उपवास २४ बस्ने अठोट गरेको एकजना विश्वासी एक हप्ता नबित्दै अचानक बिरामी भयो र उनलाई तुरुन्तै अस्पताल लगियो । बिरामीको जाँचपछि थाहा भयो कि उनको शरीरमा अन्न-पानी नपरेको कारणले जलवियोजन र कुपोषण भएको रहेछ । सो बुझेर डाक्टरले उनलाई केही खानेकुरा खानु भन्नुभयो, तर बिरामीको जवाफ थियो, “डाक्टर साब म विश्वासी हुँ, म उपवासमा छु, यो समयमा मैले केही पनि खान मिल्दैन... ।” डाक्टरले भन्यो “तपाईंको अवस्था निकै गम्भीर छ त्यसैले थोरै जुस वा पानी पिउनुहोस् ।” बिरामी विश्वासीले आफ्नो ४० दिनको उपवासमा केही पनि नखाने संकल्प गरेको देखेर डाक्टरले तुरुन्तै स्लाइन पानी चलाउनपर्ने सुझाव दिए । तर आफूलाई येशूको भक्त सम्झने विश्वासीको भनाई थियो- “स्लाईनलाउनु भनेको त खानेकुराखाए जस्तो हो र यसले मेरो उपवासलाई तोड्छ यसैले म, यो पनि चलाउदिनँ ।” ?यो कुराले डाक्टरलाई साह्रै नराम्रो लाग्यो । यो नकरात्मक खबर चारैतिर फैलियो र सबैले भन्न लागे प्रार्थना मात्र गन तर औषधि प्रयोग नगर्ने कस्तो मान्छे र कस्तो धर्म... 

यो घटनामा पनि जलवियोजनको कारणले त्यो मानिस मर्यो । पूर्वी नेपालको तराईमा एउटा मानिसलाई सर्पले टोक्यो ।त्यो व्यक्ति इसाई भएको कारणले चर्चका मानिसहरूलाई बोलाएर वचन घोषणा गर्दै, शैतानलाई हकार्दै र मृत्युको आत्मालाई येशूको नाममा भागिजा भन्दै घन्टौ प्रार्थना गरे । बिरामीको शरीरभरी विष फैलिएको कारणले केही घण्टापछि उनको मृत्यु भयो । गाउँलेहरूले यो कुरा थाहा पाए पछि मण्डली परिवारमा ठूलो समस्या र विरोध आयो । मानिसहरूले यो नकरात्मक खबरलाई इसाईहरूको विरूद्धमा प्रचारप्रसार गरे । त्यसपछी इसाई धर्म ठीक छैन यो धर्मले औषधि, डाक्टर र अस्पतालको विरोध गर्छ भन्ने गलत खबर फैलियो ।

माथिका यी तीनैवटा प्रतिनिधि घटनाहरूबाट देख्न सकिन्छ कि कतिपय इसाईहरूमा औषधिबारे बाइबलले के कुरा बताएको छ भन्ने राम्रो ज्ञान छैन । धर्मशास्त्र बाइबलले भन्छ- "ज्ञानको कमीले गर्दा मेरो प्रजा नष्ट भएको छ (होशे ४:६) । वास्तबमा बाइबलले औषधिको बारेमा धेरै कुराहरू बताएको छ र हामी य यो पुस्तकमा पुरानो तथा नयाँ करारमा औषधिहरूको प्रयोग के कसरी र कहाँ भएको छ भन्ने विषयमा चर्चा गर्नेछौं । 

अब पाठको पहिलो पदको रुपमा हाम्रा उद्धारकर्ता प्रभू येशूले भन्नुभएको यो खण्डबाट सुरु गरौं ।

यो सुनेर उहाँले भन्नुभयो, “निरोगीहरुलाई वैधको आवश्यता हुँदैन, तर रोगीहरुलाई हुन्छ (मत्ती ८:१२) ।

यो खण्डमा प्रभु येशूले, वैद्य वा डाक्टरको आवश्यकतालाई स्पष्टसँग स्वीकार गर्नुभएको छ । रोगीलाई डाक्टर, औषधि र अस्पतालको आवश्यकता पर्छ भन्ने कुरा येशूले मानिसकोरूपमा राम्रोसँग बुझ्नुभएको थियो । डाक्टरले उनको पढाई तथा अनुभवबाट आर्जित ज्ञानद्वारा कुन बिरामीलाई कस्तो औषधि चलाउने, के खाने के नखाने, के गर्ने के नगर्ने भन्ने कुराहरू बताउनसक्छ । अति आवश्यक परेको खण्डमा बिरामीलाई स्वास्थ्य केन्द्रमा वा घरैमा राखी आवश्यकता अनुसार उपचार गर्ने कुरामा उनीहरू लागि पर्छन् । डाक्टरको राम्रो सल्लाह सुझाब अनुसार बिरामीले व्यवहार गर्दा बिरामी चाँडै स्वस्थ हुनसक्छ । तर निरोगी मानिसलाई डाक्टरको आवश्यकता पर्दैन र उसलाई औषधिको पनि आवश्यकता हुदैन । कुनै मानिस रोग नलागे पनि अस्पताल गयो, औषधि खायो र त्यहाँ सुति मात्रै रह्यो भने सद्धे मानिस पनि बिरामी हुनसक्छ । हाम्रा येशू प्रभुको भनाईलाई यसरी बुझौँ, रोगीलाई डाक्टर, औषधि र परेको खण्डमा अस्पताल पनि चाहिन्छ । येशूले भन्नुभएको कुरा हो, रोगीलाई वैद्यको (डाक्टर) आवश्यक पर्छ । 

येशूले स्वास्थ्यकर्मीलाई स्वीकार गरि प्रमाण खोज्नुभएको मत्ती ८: १-४, एकजना कुष्ठरोगी निको भएकोः उहाँ डाँडाबाट ओर्लनुभएपछि ठूलो भीड उहाँको पछि लाग्यो । एकजना कुष्ठरोगी उहाँकहाँ आयो, र उहाँको अघि घुँडा टेकि यसो भन्यो, "हे प्रभु तपाईंको इच्छाभए मलाई निको पार्न सक्नुहुन्छ ।” उहाँले आफ्नो हात पसारेर त्यसलाई छुनुभयो, र भन्नुभयो “म इच्छा गर्छु तिमी निको भइजाऊ।" तुरुन्तै त्यसको कुष्ठरोग निको भयो । तब येशूले त्यसलाई भन्नुभयो “कसैलाई नभन्नू तर जाऊ र आफूलाई पुजाहारीकहाँ देखाऊ, र मोशाले आज्ञा गरेको भेटि चढाऊ र मानिसहरुलाई प्रमाण होस् ।” यस घटनामा प्रभु येशूले समाजबाट त्यागिएको, ओडारमा गएर बस्नुपर्ने एकजना कुष्ठरोगीलाई आफ्नो अलौकिक शक्तिद्वारा बोलेर नै निको पार्नुभएको छ । प्रभु येशू जसलाई कुनैपनि कुराहरू गर्न असम्भव छैन, उहाँले निको पारिसकेपछि त्यस कुष्ठरोगीलाई पुजाहारीकहाँ गएर प्रमाणको लागि देखाउने आज्ञा दिनुभयो । वाइबलको पुरानो करारअनुसार कुष्ठरोगी निको भएपछि ऊ प्रमाणको लागि पुजारीकोमा जानैपर्छ । लेवी १४:१-३२ मा यी कुराहरू बताइएको छ । (येशूले विद्यमान राम्रा संस्कृतिहरूलाई स्वीकार गर्नुभएकोले हामीले पनि समाजमा विद्यमान राम्रा संस्कृतिहरूलाई स्वीकार गर्नुपर्छ भन्ने देखाउँछ ।) हाम्रो यो विषय " बाइबलमा औषधिहरू” सम्बन्धि भएको कारणले, हामी यो खण्डलाई त्यसैको नजरबाट हेर्नेछौं । 

पुरानो करारमा कुशल शिक्षक, पाष्टर तथा अगमवक्ता मोशासँग अलौकिक ज्ञान र शक्तिमात्र थिएन तर उनमा औषधिबारे पनि राम्रो ज्ञान थियो । ती सबै कुराहरूलाई प्रयोग गरेर उनले परमेश्वरको राज्यको वृद्धि र विकासमा ठूलो योगदान पुर्याएका छन् । हामीले यो पनि बुझ्नुपर्छ कि मोशा दरबारमा हुर्किएका र त्यहाँको उच्च शिक्षा प्राप्त गरेका एकजना व्यक्ति थिए । प्रेरित ७: १२ “मोशालाई मिश्रीहरुका सारा विद्यामा शिक्षा दिइन्थ्यो, र मोशा आफ्ना वचन र काममा शक्तिशाली भए ।“ संसारको कुनैपनि दरबारको विशेषता यो हो, कि दरबारियाहरूले आफ्ना बालबच्चाहरूलाई संसारका सबै प्रकारका ज्ञान तथा सीपहरू सिकाउछन । राजनीति, संगीत, धर्म, दर्शन, व्यापार, वाणिज्य, कला, साहित्य, लगायत औषधिको ज्ञान पनि तिनीहरूलाई सिकाइन्छ । मोशाले मिश्र देशको दरबारमा औषधिको ज्ञान सिकेको कारणले उनले पुजाहारीहरू र अगमवक्ताहरूलाई औषधिको बारेमा जानकारी दिएको कुरो प्राचीन औषधि पद्दतिका डाक्टरहरूले विश्वास गर्छन् । त्यस्तै स्वास्थ्य क्षेत्रमा रहेका इसाई वैज्ञानिकहरू र यसै क्षेत्रमा सम्बन्धित बाइबल विद्वानहरूले पनि यो कुरा मानिलिएका छन् । मोशा आफै पनि एक जना स्वास्थ्यविज्ञ थिए । यसैले परमेश्वरले उनलाई आफ्नो मानवीय ज्ञान पनि प्रयोग गर्ने अनुमती दिनुभयो । यूहन्ना १:१७ “किनभने व्यवस्था मोशाद्वारा दिइयो, अनुग्रह र सत्यताचाहिँ येशू ख्रीष्टद्वारा आए । मर्कुस १०:५ तर येशूले तिनीहरुलाई भन्नुभयो, “तिमीहरुका हृदयको कठोरताले गर्दा उनले तिमीहरुलाई यो आज्ञा लेखिदिए ।“ (ब्यवस्था ५:१, व्यवस्था २४:१-५, मत्ती २४:४४ पढ्नुहोस्) मानवीय ज्ञान र तौर तरिकाहरू जसले मानिसहरूको हीत र प्रगति गर्छ भने त्यो ज्ञानलाई प्रयोग गरीसेवा गर्न राम्रो कुरा हो । 

मोशाले पुजाहारीहरूलाई धार्मीक कुराहरू मात्र सिकाएका थिएनन् तर व्यवहारिक कुराहरू पनि सिकाएका थिए । कुष्ठरोगीहरू कहाँ बस्नुपर्ने, तिनीहरूले मानिसहरूसंग कस्तो व्यवहार गर्नुपर्ने, तिनीहरू निको भएको छ छैन भनेर बेला-बेलामा पुजाहारीकहाँ जचाउँनुपर्ने व्यवस्था मोशाले बनाइदिए । त्यो बेलाका पुजाहारीहरू धर्म गर्ने मात्र थिएनन् औषधि गर्ने डाक्टर जस्तै पनि थिए । यहि कारणले गर्दा पनि हामी अगुवाहरूमा आत्मिक साथै व्यवहारिक ज्ञान भएको राम्रो हुन्छ । हो सबैले सबै विषयमा जानकारी लिन सक्दैनन्, हरेकको रूची फरक फरक हुनसक्छ । यसैले नै तपाईलाई बाइबलमा औषधिको रहस्यबारे केहि जानकारी होस् भन्ने उद्देश्य लिएर यो पुस्तिका लेखिएको छ । येशूले कुष्ठरोगीलाई चङ्गाई गर्नुभएपछि पुजाहारीकहाँ गएर देखाऊ भन्ने कुराबाट हामीले चङ्गाईको निम्ति प्रार्थना गर्ने, प्रभुबाट आशिष पाउने र आवश्यक पर्दा विज्ञ डाक्टरलाई भेटघाट गरी सहायता लिन पनि सकिन्छ । याद गर्नुहोस्, येशूले पुजाहारीकहाँ नजा, त्यहाँ पटकै नजा, त्यो आवश्यक छैन भनेर भन्नुभएन । तर येशूले भन्नुभयो जाऊ र पुजाहारीकोमा देखाऊ । यसैले हामीले राम्रा र अधिकार पाएका डाक्टरहरूबाट सहायता लिनसक्छौं ।

सुसमाचारले धर्म मात्र होइन समाज परिवर्तनको मुद्दा बोक्दछ - खोइ त नेपालमा?

 सुसमाचारले धर्म मात्र होइन समाज परिवर्तनको मुद्दा बोक्दछ - खोइ त नेपालमा? 

पावल नयाँ करारको सबै भन्दा धेरै पुस्तकहरू लेख्ने मध्ये पर्दछन ! उनले पुस्तकको रुपमा नभई पत्रहरूको रुपमा मण्डली तथा मण्डलीका अगुवाहरूलाई पत्र लेखेको पाउँछौं । पावलका पत्रहरू प्राय धेरै अध्यायहरू भएका लामो प्रकारका हुन्छन् । तर पावलले फिलेमोनलाई सबै भन्दा छोटो विषय वस्तुमा पनि फरक पत्र लेखि पठाएका थिए। यस पत्रमा पावलले ग्रिक भाषमा पत्र लेख्दा जम्मा 334 शब्दहरू खर्च गरेर ख्रिष्टियन सिद्धान्त होइन तर सिष्टाचार र व्यवहारलाई सिकाउने प्रयास गरेका छन् ।

पावलले फिलेमोनलाई पत्र लेख्दा उनी झ्यालखानामा रहेको मानिन्छ । त्यसैले पावलले झ्यालखानाबाट लेखेका अन्य तिन पत्रहरू संगै यसलाई प्रिजन लेटर (झ्यालखाना का पत्र ) भनेर चिनिन्छ । यस पत्रको 1 र 22 पदमा पावलले झ्यालखाना मा रहेको र त्यहाँबाट छुट्ने आसा रहेको बताएका छन् ।

ख्रीष्‍ट येशूको कैदी पावल र हाम्रा भाइ तिमोथीबाट, ...साथै मेरो निम्‍ति एउटा पाहुना-कोठा ठीक पारी राखिदेऊ, किनकि तिम्रो प्रार्थनाद्वारा म पनि तिमीकहाँ आउन पाउँछु कि भन्‍ने आशा गर्दछु। (फिलेमोन 1:1‭, ‬22 )

इ. सं. 60 - 61 तिर पावल रोममा पहिलो पटक झ्याल खानामा हुँदा लेखेको मानिन्छ । यस पत्रको पृष्ठ भुमि हेर्दा थाहा हुन्छकी फिलेमोनको दास ओनेसिमसलाई भेटेका थिए। केहि गल्ति गरेर भागि रोम गएको वेला फिलेमोनको दास ओनेसिमसलाई पावलले भेटेका थिए। यसरी गल्ति गरी भागेको फिलेमोनको दासलाई पावलले सुसमाचार सुनाएर विश्वासमा डोर्‍याएका थिए। ओनेसिमस फिलेमोन कहाँ फर्किनु पर्ने भएकोले ओनेसिमसलाई क्षमा र स्विकार गर भन्दै लेखेको यस पत्र पावलले टिकिकसको साथमा पठाएका हुन। 

यो पत्र परमेश्वरको विश्वास पछि मालिक र दास विचको सम्बन्धलाई पुर्नव्याख्या गर्न महत्वपूर्ण मानिन्छ। यस पत्रले यस्तो प्रकारको व्यवहारिक परिवर्तनको अपेक्षा राखेको छ कि जुन त्यसवेलाको समाजमा परिकल्पना पनि गर्न सकिदैन थियो। त्यसैले पावलले फिलेमोनलाई ओनेसिमसलाई क्षमा दिने मात्र नभई दास -मालिक को सम्बन्धमा नै हेरफेर ल्याउन आग्रह गरेका छन्। पावलले यसरी लेखेका छन्-  

अब उसो कमाराजस्‍तो होइन, तर कमाराभन्‍दा बढ़ी, प्रिय भाइजस्‍तै, विशेष गरी मेरो निम्‍ति, तर झन्‌ बढ़ी शरीरमा र प्रभुमा समेत, तिम्रो निम्‍ति। यसैले यदि तिमीले मलाई आफ्‍नै साझेदार सम्‍झन्‍छौ भने मलाई झैँ तिनलाई ग्रहण गर।(फिलेमोन 1:16‭-‬17)

पावलको लागि यो कुरा यति महत्वपूर्ण छ कि उनले आफ्नो फिलेमोन संगको सम्बन्धलाई नै दाउमा राखेर यो माग गरेको पाइन्छ। यसरी ओनेसिमस फेरी फिलेमोन कहाँ स्विकार्यको होस् र उनिहरू दास र मालिकको सम्बन्धमा नभई प्रभुमा भाई भाइका सम्बन्धमा रहुन भनेर आफैले मुल्य चुकाउन पनि तयार छन्। तल पावलले यसरी लेख्दछन् कि, "यदि तिनले तिमीलाई केही खराबी गरेकै भए पनि, अथवा केही कुराको तिनी ऋणी छन्‌ भने, सो मेरो हिसाबमा राखिदेऊ। म पावल, आफ्‍नै हातले यो लेख्‍तछु। त्‍यो ऋण म स्‍वयम्‌ तिरिदिनेछु। तिमीलाई भनिरहनुपर्दैन होला, कि आफ्‍नै निम्‍ति पनि तिमी मेरो ऋणी छौ।"(फिलेमोन 1:18‭-‬19)।

पावलको माग सानो होइन र हल्का पनि होइन किनभने अब फिलेतेनले ओनेसिमसलाई माफ गरेर त्यहि काममा लगाउने मात्र होइन तर उसलाई आफै सरहको बनाएर छुट्टै हैसियतमा राख्नु पर्ने भएको छ। यो पत्रमा पावलले सुसमाचारले हाम्रो जीवन र व्यवहारमा ल्याउनु पर्ने वृहत परिवर्तनको चित्र देखाएका छन्। जुन आज पनि हाम्रो नेपालको मण्डलीमा त्यतिनै अर्थपूर्ण रहन्छ।

नेपाली समाजमा दास दासीको प्रथा कायम भएको नदेखिए पनि जात भात जस्ता समाजका अन्य विभाजनहरु कायमै छन। यो विभाजन नेपाली मण्डलीले बनाएको नभए पनि मण्डली भित्र यो पूर्ण रुपले परिवर्तन भएको पाइदैन। उदाहारण को लागि मेरो एक मित्र हुनुहुन्छ जो नेपाली समाजले तल्लो (पानि नचल्ने) जातको रूपमा चिन्ने परिवारबाट जन्मनु हो । उहाँले विश्वासी भएर अर्को विश्वासी तामाङ्ग परिवारकी महिलासँग परसपर विवाहाको लागि मन मिलेको कारण विवाह प्रस्ताव राख्दा उक्त तामाङग परिवारले समाजको बाहाना गरेर ठूलो विरोध गरेको अनुभव मलाई सुनाउनु भयो। यो त मात्र एक उदाहरण हो तर यसरी चलिराखेको प्रथालाई परिवर्तन नगरी त्यसैलाई इसाई समाज भित्र पनि चलाउने मौन अभ्यासहरु भएको हामी देख्छौं।  

पावलको पत्रले जसरी तत्कालिन समाजको अभ्यास जुन परमेश्वरको सम्बन्धमा आए पछि परिवर्तनको जरूरी देखे र त्यहि परिवर्तनको लागि यस पत्रद्वारा पहल गरे त्यसरी नै नेपाली मण्डलीले नेपालको जातिय विभेदलाई परमेश्वरको वचनको प्रकाश मा परिवर्तन को पहल गर्नु पर्छ। पावलको पहल मौन थिएन उनले आफूले मात्र स्विकार गरेका होइनन् तर अन्य व्यक्ति लाई जसले स्विकार गर्नु पर्ने हो उसलाई आग्रह गरेका छन्। नेपाली पास्टर हरुले आफूले जातिय विभेद नगरेको भनेर चुप लाग्न मिल्दैन तर अरुलाई पनि त्यो विभेदबाट मुक्त गराउन कदम चाल्नु पर्छ।

पावलले यस कदममा आफैले मुल्य चुकाउन तयार छन् ताकि त्यहाँ परमेश्वरको परिवर्तन झल्किओस। उनले आफैले मोल तिर्ने वाचा गरेका छन् ताकि ओनेसिमस फिलेमोनको दास होइन तर भाई बनेको होस्। आज नेपाली पास्टरले पनि नेपाली समाजको जातिय विभेदमा अमुल परिवर्तन ल्याउनको लागि मुल्य चुकाउन पनि तयार रहनु पर्छ। नेपालमा जातिय समानताको लागि नेपाली मण्डलीले के मुल्य चुकाउन तयार छ? यो नेपाली मण्डली खोजको र चुनौतिको विषय भएको छ।

नेपालमा भरखरै स्थानिय चुनाब भयो चुनाब हुनु अघि केहि ख्रिष्टियन पार्टिको स्थापना तथा दर्ताको कुरा सामाजिक सञ्जालमा फैलिएको थियो। खै चुनाबमा क्रुसको झण्डालिएर कोहि चुनावमा उठ्यो कि उठेन र उठेकै भए पनि चुनावजित्यो कि जितेन थाहा भएन । जितेकै भए पनि उसको चुनावी मुद्दा केहो थाहा भएन ख्रीष्टियनको अधिकार सुनिश्चित गर्न को लागि ख्रिष्टियन पार्टि चाहियो भनेको सुनियो तर हामी विश्वासीले कस्तो समाज बनाउनु पर्छ भनेर मुद्दा उठाएको पाइएन । इसाई राजनितिमा समाज परिवर्तनको लागि मुल्य चुकाउनु तयार रहनु र्पछ। आफ्नो स्वार्थ र अधिकारको लागि होइन तर अरूको स्वतन्त्रताको लागि मुल्य चुकाउन तयार रहनु पर्छ । जसरी येशूले आफ्नो अधिकार र स्वार्थको लागि नभई हाम्रो पाप र मुक्तिको लागि मर्नुभयो अनि पावलले ओनेसिमसको स्वतन्त्रताकोलागि मुल्य तिर्न तयार भए त्यसरी नै नेपाली मण्डली नेपाली समाजको निम्ति जिउन तयार रहनु पर्छ।

THE CLOSED DOORS FOR THE GOSPEL IN NEPAL BEFORE 1950- English Article

THE CLOSED DOORS FOR THE GOSPEL IN NEPALBEFORE 1950   by: -Pabitra M. Bhandari

INTRODUCTION

     During 18^th and 19^thcentury, while churches in the West were busy on debating, quarrelling and again reviving due to the "Rationalism, revivalism and denominationalim,"[1] the Himalayan Kingdom Nepal, the top of the world remained in darkness without the light of the Gospel. It was the year of 1950, when the door for the gospel was opened in Nepal. Then, the Churches around the kingdom (i.e. various parts of India) entered into Nepalwith the good news.[2]Until today, millions of people have not heard the name of Jesus across the country, but, today, the possibility is there. Many missionaries are harvesting the crops today, but it was impossible to find a Christian in side the country, 50 years ago. Indians received Gospel long time ago. Churches were flourished in the neighbor land under British colonialism. But their voice was too low to reach at the ears of Nepalese peoples.[3] What did close the door back then? Why any missionary did not enter the country before 1950? The paper will focus on these questions analyzing the situation of Nepalese, Gospel in Nepalevents during those periods.

Nepal and the Gospel: Now and Then

Before 1700s, Instead of a single nation, there were several minute kingdoms in the place where present Kingdom of Nepal is situated. Mallaruled at the Kathmandu Valley during the Later Medieval ages. And those kings were religiously generous toward other religions.[4] They allowed preaching the gospel. Missionaries from Lasha came to Nepal in 1715 and achieved significant success on their mission. It is said that there were even a few Catholic churches were built in Nepal valley before 1769.[5] But it was the period when King from Gorkha a great warrior, Prithvi Narayan Shah saw a vision to unite the minute kingdom and came to attack Kathmandu Valley.[6] All the Christians were wiped out and the door was shut.  Following kings also followed the same footsteps of the great conqueror and the door for the Gospel was shut for Hundreds of years.[7]

Chapter 2

THE POLITICAL DOOR

Though Nepalwas isolated in the mountains from the rest of the world but they certainly knew the situations around their neighborhood. They knew that Portuguese, Dutch, French and English colonizing all over the world. Nepalese saw that British India companies are in the control of their closest neighbor Indiaand power remained to them. The great threat was realized by king Prithvi Narayan Shah.[8]Therefore the door was closed politically by King Prithvi Narayan Shah and his successors took his footsteps. Until the Ranas were over thrown from the power in 1950 the door remained closed for almost 180 years.

The Unification and the Exclusion Policy

Prithvi Narayan Shah, king of a small hilly country, had vision to unify all the tiny states to form them into one Larger, viable nation.[9] Prithvi Narayan Shah started his unification by uniting his neighbor countries such as Banepa, Nala, Nuwakot etc.[10] Around 1770, Prithvi Narayan Shahagot victory over the valley where the gospel seed was newly planted.[11] He was able to reign 7 years his unified state and died in 1775.[12] Nepali Language became the lingua franca uniting the diverse people, and the nation came to be the only Hindu Kingdom in the modern world.[13] The British colonialism in Indiagave suspicion toward the foreigners in the valley. Lindell writes, "The Circumstances of the Fathers and of the Christians became extremely difficult during the final months of the conquest of the valley cities."[14] The pressure was so heavy that the Christians decided to leave the country, and permission to leave was also granted in February 1769. 60 Christians with those missionaries left for India.[15] It was the year of 1789 that the activities of Christians in Nepal valley came to an end.[16]

War with England: Pride and Fear

The unification begun by the Great King Prithvi Narayan Shah was carried on by his followers. Nepal's boarder was extended until Sikkimto the east, Sutjet to the west and Garhwal and Kumaon of Uttar Pradesh to the south.[17] The New kings came to be more fundamental Hindus, who established mandir, performed dharma and gave dan to others.[18] But when the kingdom grew, it became a threat to the British in India. As a result they clashed together from 1814~16. Even though Nepal lost one third of its territory, it was able to preserve its sovereignty.[19] Lindell says, "The attitude of the Gorkhalis (Kings after Prithvi Narayan Shah) toward foreigners evolved considerably during these years of shifting thrones and boundaries."[20] The Kingdom of Nepal isolated herself from its neighbor building a wall of exclusion. Same time British made a huge wall of restriction on Nepalby controlling her foreign relations.[21] Nepal, with a little pride for wining British but a lot of fear, closed the door for outsiders that stopped the Gospel flourishing outside the boarder.

Monopoly of Ranas for over a century 

     After the peace treaty with British, the possibility of expanding the kingdom was ended. Then the internal struggle for peopower and position began.[22]From the middle of the 19^th century, Ranas from the Capital controlled the political power. After happening several massacre, Janga Bahadur Rana declared himself the prime minister.[23]The century of total darkness began. King was left without power. People remained in their primitive Economic condition of 18^thcentury. He established a fundamental Hindu Muluki Ain.[24] Prime minister and his family developed a tight administrive policy. No voice for change was tolerated. Peoples who do in and out of country were watch carefully. Over all Strong Hinduism ruled the country, where Christianity found no place to step in.[25]

     Rana's Friendship with England was ended. The Nationalist movement started in India spread inside the country. King took refuge in India in 1951. The Monarchy was restored with the help of India. Rana's century long dictatorship was ended and the right of the people was given first time to the Nepali people.[26] The political door that blocked Christianity was opened. Nepal's foreign relations increased. Even though the change was political i.e. shifting of power from one hand to another, but it opened opportunities to experience new things, As Lindell writes, "The floodgates were open."[27]

CHAPTER 3

SOCIO-RELIGIOUS DOOR

It was the political situation outside and inside that caused exodus of all the Christians from Nepalin 1769, and the internal political crisis prevented Christianity from entering into Nepal. But there was also another door that kept Gospel out of the nation was Socio-Religious door. While Nepalese, who migrated outside of Nepal received Christ, the Society and religious culture inside Nepal always rejected gospel even though occasionally they were introduced to Jesus.[28]  There must be something that hindered Gospel inside Nepalother than politics only because Nepalese in Darjeeling who were free from the factors were very responsive to Christianity.[29]

The Hindu Religion: the Foundation

     When, Hindu look at the History that king Prithvi Narayan Shah's exclusion policy, they see it as the preservation of the civilization and culture of the valley.[30] BBC writes in one instance that Nepalese are proud of their History, specially the unification of the states by King Prithvi Narayan Shah.[31] People worship King Prithvi Narayan Shah's palace as BBC quotes Purna Jung Shahi, curator of Gorkha Durbar, "This is a place where we our history combines with our faith."[32] Nepal is a diverse, multi ethnic, multi linguistic nation and Kingunites them all. Their Worship of King as Visnu, as preserver of life. Therefore Hinduism is the very central to Nepalese.[33] Therefore, nation itself is representing the ancient Hinduism to the world. Since Prithvi Narayan Shah laid the foundation of the Kingdom Nepal the Hindu socio-religious door is been closed for the Gospel.

The Caste system: the Structure

     Today one can not deny that "Caste, family and Marriage are

parts of the Hindu social system."[34] Due to the isolation from outsiders, each group of people preserved their own distinct language or dialect and developed its own marriage and social rules and became ethnocentric in almost every respect.[35] During the isolation period (From 1769 to 1950), the cast system became a social ladder thus the Hindu caste system tends to pervade the entire Nepali Situation.[36]Nepal Society is made of four different castes i.e. Brahman, Kshatriya, Vaishya and sudra. And it was also believed that these castes were created by great god, Prajapati.[37] Among these castes, Brahmans are very numerous and have much influence in the country because they are the priest of this religion based society.[38] Cindy Perrywrites one of the reasons for the exclusion policy was because of the Brahmins, the priestly cast who rose up against the Christians.[39] The kings and rulers after king Prithvi Narayan Shah also gave high priority to the sayings of Brahmans and Brahmans had a lot of privileges during those days.[40] The kings or the central rulers appoint all the Local governors and rulers, most of the appointee were Brahmans, because in those days only sons of Brahmans had opportunity to study in the Sanskrit school, and they were the only educated among the society.[41] Therefore the caste system, the social structure contributed to the exclusion policy promoting fundamental Hinduism.[42] It gave a one more lock to open in the nation for the gospel to reach to the people.

The Culture: The Bond

     The foundation of the Hinduism and social structure of caste system defines and maintains the main component of Nepali Culture.[43]Occupations of Nepalese are defined by their Caste and every aspect of Nepali culture, art, architecture, festivals and other customs are painted by Hindu religion.[44]Since all the rulers and high class people are Hindu (most of them Brahmins), they promote Hindu cultures in the society. And People are also very fond of those religious practices they mingle with this with great enthusiasm.[45] Inter-caste marriage is not allowed if done the consequence is disgrace and exclusion from the society.[46]From Birth to marriage and death all the ceremony and cultures are bound to hindu social structures. However, The Tradition of religiousness has given birth to two aspects i.e. loyalty towards the country and king.[47] The reason for his given by Baidhya and Bajracharya as following:

"The country is mother for a Nepali and one can easily sacrifice everything he owns including his precious life. Similarly, the king is father and protector, whom utmost loyalty must be offered. Hindu scriptures deal in length the importance of one's country and King and this is the cause why Nepali culture preserves this tradition."[48]

     Therefore it is clearly seen that people in this country are tightly bound with the culture and it is very hard from them to go away with this. The bound was much more tight and rigid during those excluded years. It was the last door that was locked again the gospel. Nowadays people are more educated than before and people started analyzing their social structures and society. we can know this by observing one young person's request for change in one magazine. He writes,

"Christianity is the best! It’s the most liberal or democratic –in political jargon... our signs on many temples read – "Only Hindus are allowed"... We still have the gene – "Untouchables" in the biochemistry of the Hindu doctrine..."[49]

     But this is not the voice of all the Nepali people. Still opposition is there form society, and culture. People need Jesus but the culture and social system doesn't allow. That's why, when Sadhu Sundar Singh dared to enter Nepal and preach Gospel during the closed period, people rejected him.[50] Culture and society blocked the way of the Gospel.

CHAPTER 4

CONCLUSION

     Today Nepal has one of the fastest growing population in the world. 15000 populations of Christians in 1970 jumped up to 400,000 until ad. 2000.[51] It is proven that Nepalis a fertile soil for the Gospel. The seed planted into the hearts of the people is growing everyday. But various hindrances in the past disturb planting the gospel seed into the heart of people. Nepali people are religious, loyal and committed. Gospel needs such soil to grow and bear fruits. Even though various disturbances blocked Christianity to enter this Kingdom, it is sure that God has prepared everything for today to go and sow the seeds. It is time harvest, Nepalneeds more workers.

by: -Pabitra M. Bhandari

GLOSSARY

Brahman: the highest caste in Nepal

Dan: gifts given to other poor peoples and Brahmans

Dharma: Rituals and ceremony done to be religious or to earn salvation

Gorkha: A Hilly region of Nepal, where King Prithvi Narayan Shah ruled. From this place, he started his expansion to other parts of present Nepal

Gorkhalis: People from Gorkha, it Also refers to the Shah Kings

Kshatriya: the caste lower than Brahman, who are actively engaged in government etc.

Lasha: Capital of Tibet, there was trade between Lasha and Nepal in ancient days

Malla: a Group of Nepali who ruled in Kathmandu Valley during the late Medieval ages

Mandir: Temple

Muluki Ain: State Law

Prajapati: Lord of People

Prithvi Narayan Shah: Great King and most respected King who initiated the expansion of the Kingdom.

Ranas: a group of Nepali people. During the 19 century they took over the power and conducted dictatorship over Nepal

Sudra: the lowest level caste, they do the lowest level of job

Vaishya: the third level caste, usually they are soldiers

Visnu: A Hindu God, Preserver of life

SELECTED BIBLIOGRAPHY

Bhattarai,Guna Dev."Christian Missionaries In Nepal," The Rising Nepal, March 17, 2001.

Bista, Dhor Bahadur. People of Nepal. Kathmandu, Nepal: Ratna Pustak Bhandar, 1996.

Lak, Daniel. "Nepal's living link with history." BBC News, 14 June, 2001.

Maharjan, Mangal Man. Comparative study of Hinduism and Christianity in Nepal. Kathmandu, Nepal: Ekta Books, 2002.

Mushi Shew Shunker Shing and Pandit Sri Gunanand, History of Nepal. Delhi, India: Low price Publications, 1977.

Naidu, Sushil K. Nepal: Society and Culture. Delhi, India: Kalinga publication, 1999.

Perry, Cindy. A Biographical History of the Church in Nepal. Kathmandu, Nepal: Nepal ChurchHistory project, 1989.

____________. Nepali around the World: Emphasizing Nepali Christians of the Himalayas.Kathmandu, Nepal: Ekta Books, 1997.

Sharma, Bal Krishna. The Origin of Caste System in Hinduism and its Relevance in the Present Context. Kathmandu, Nepal: Samdan Publishers, 1999.

Stephen, Anil. “The Church at the Top of the World.” Christianity Today Magazine, April 3, 2000, 56-59.

Vaidya, T.R. and B.R. Bajracharya. Nepal: People and Culture. New Delhi, India: Anmol Publication, 1996.

---

[1]Earle E. Cairns, Christianity through the Century, (Grand Rapids, Michigan: Zondervan, 1996). 335

[2]Cindy Perry, A Biographical History of the Church in Nepal(Kathmandu, Nepal: Nepal Church History Project, 1989), 58.

[3]Ibid. 27

[4]Guna Dev Bhattarai, "Christian Missionaries In Nepal," The Rising Nepal, March 17, 2001; the article is available from http://www.nepalnews.com/ (search: Christians)

[5]Cindy Perry, Biographical History of the Church in Nepal, 9.

[6]Jonathan Lindell, Nepal and the Gospel of God (Kathmandu, Nepal: Pilgrims Book House, 1997), 33.

[7]Ibid, 40.

[8]Jonathan Lindell, 34.

[9]Ibid, 35.

[10]Shew Shunker Singh Munshi & Sri Gunanand Pandit, History of Nepal(Delhi: Low Price Publication, 1958), 173.

[11]Munshi & Pandit, 176.

[12]Ibid.

[13]Cindy Perry, 11.

[14]Jonathan Lindell, 36.

[15]Ibid.

[16]Guna Dev Bhattarai, the Rising Nepal.

[17]Cindy Perry, Nepali around the World: Emphasizing Nepali Christian of the Himalayas(Kathmandu, Nepal: Ekta Books, 1997), 11.

[18]Munshi & Pandit, 177.

[19]Lindell, 40.

[20]Ibid, 41.

[21]Ibid.

[22]Lindell, 63.

[23]Karl Samson & Jane Aukshunas, "In Depth: History," Google; available from http://www.frommers.com/destinations/nepal/023 2020044.html; Internet; May 29, 2004.

[24]"Nepal: The Dictatorship of Jang Bahadur, Google; available from http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy: @fieldDOCID+np0025); Internet; May 29, 2004.

[25]Lindell, 64~5.

[26]Samson & Aukshunas; Internet.

[27]Lindell, 132.

[28]Cindy Perry, A Biographical History of the Church in Nepal, 26.

[29]Cindy Perry, Nepali Around the World, 70.

[30]Guna Dev Bhattarai, the Rising Nepal.

[31]Daniel Lak, "Nepal's living link with history," BBC; avilable from http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/ 1388481.stm; Internet; May 29, 2004.

[32]Ibid.

[33]Ibid.

[34]Sushil K. Naidu, NepalSociety and Culture (Delhi, India: Kalinga Publications, 1999), 129.

[35]Dor Bahadur Bista, People of Nepal (Kathmandu, Nepal: Ratna Pustak Bhandar, 1996), viii.

[36]Ibid, ix.

[37]Bal Krishna Sharma, the Origin of Caste System in Hinduism and it Relevence in the Present Context (Nepal: Samdan Publishers and ISPCK, 1999) 13.

[38]Munshi & Pandit, 29.

[39]Cindy Perry, A Biographical History of the Church in Nepal, 11.

[40]Munshi & Pandit, 179.

[41]Cindy Perry, Nepali around the World, 14~5.

[42]Bal Krishna Sharma, 197.

[43]T.R. Vaidya & B.R. Bajracharya, Nepal: People and Culture (New Delhi: Anmol Publications Pvt. Ltd., 1996), 24.

[44]Ibid.

[45]Sushil K. Naidu, 92.

[46]Bal Krishna Sharma, 185.

[47]T.R. Baidya & B.R. Bajracharya, 25.

[48]Ibid.

[49]Ritesh Shrestha "Mission Christian," Kathmandu Post, July 30, 2001. also avilable from http: nepalnews.com; internet (search: Christian).

[50]Lindell 56; Cindy Perry, A Biographical History of the Church in Nepal, 27.

[51]Anil Stephen, "the Church at the Top of the World," Christianity Today Magazine Vol. 44, No. 4, (April 3, 2000,) 56.

by: -Pabitra M. Bhandari